नरसिंह शब्द उच्चारताच आपल्या डोळ्यासमोर येते ती भला मोठा खांब दुभंगून बाहेर आलेली एक अर्धमानवी आकृती. जिचे तोंड सिंहाचे आहे. मानेभोवती दाट आयाळ, तीक्ष्ण सुळे, उग्र चर्या, आग ओकणारे नेत्र, मांडीवर हिरण्यकश्यपू, आपल्या टोकदार नखांनी या नरसिंहाने त्याचा कोथळा बाहेर काढलेला. बघताक्षणीच हे रूप पाहून मनात धडकी भरते. पण जर दुष्टाचा विनाश करायचा तर सात्त्विक असून कसे चालेल? विष्णुभक्त प्रल्हादाला संपविण्याचा ज्याने चंग बांधला होता आणि त्याच्या माध्यमातून भगवान विष्णूंचे नामोनिशाण हिरण्यकश्यपू मिटवू पाहत होता. आपल्या भक्ताचे रक्षण करण्यासाठी भगवान धावून येतातच.

   पण म्हणून काही नरसिंहाचे हे एकच रूप आपल्याला सर्वत्र दिसत नाही. दक्षिण भारत, महाराष्ट्र, उत्तराखंड, अगदी पाकिस्तान मधील मुलतान येथे देखील नरसिंह मंदिर आहे. परंतु या प्रत्येक मंदिरामधील मूर्ती मात्र वेगळ्या स्वरूपात असल्याचे दिसून येते. भगवान विष्णूंच्या दशावतारांमध्ये नरसिंह या अवताराचे जितके वैविध्य दिसून येते, तितके दुसऱ्या कोणत्याच अवताराच्या स्वरूपांमध्ये दिसून येत नाही.

   स्थूल मानाने पाहिल्यास स्थौण नरसिंह, गिरिज नरसिंह, केवल नरसिंह, विदरण नरसिंह, लक्ष्मी नरसिंह, योग नरसिंह, नृत्य नरसिंह अशा विविध स्वरूपात आपल्याला नरसिंह मूर्ती दिसून येतात. यामधील काही रूपे उग्र आहेत तर काही रूपे शांत आहेत.

   सर्वसाधारणतः स्थौण रूप दिसून येते, जे वर वर्णन केले ते अत्यंत उग्र आणि क्रूर आहे. अतिशय आक्रमकपणा या रूपामध्ये आढळतो. या अशा उग्र रुपामुळेच ज्या घराण्यामध्ये नरसिंह कुलदैवत आहे,त्यांचे कुलाचार अत्यंत कडक असतात. सोवळे-ओवळे कटाक्षाने पाळले जाते. यामध्येही जरासा सूक्ष्म भेद दिसून येतो. खांब दुभंगून येणाऱ्या मूर्तीला’ स्थौण मूर्ती’ म्हणतात तर हिरण्यकश्यपूचे पोट फाडत असणाऱ्या स्वरूपास ‘विदरण नरसिंह‘ म्हटले जाते.