त्रिपुरी पौर्णिमा
कार्तिक महिन्यात येणारी पौर्णिमा ‘कार्तिकी पौर्णिमा’. याच पौर्णिमेला ‘त्रिपुरी पौर्णिमा’(त्रिपुरारी पौर्णिमा) असेही म्हणतात. जर या दिवशी कृत्तिका नक्षत्र असेल तर या पौर्णिमेला ‘महाकार्तिकी पौर्णिमा’ असे म्हणतात.
Tag: marathi festivals
वटपौर्णिमा
‘ वटपौर्णिमा ‘. संपूर्ण भारतातील हिंदू स्रीच्या जिव्हाळ्याचा दिवस. आपण आपल्यापुरता तरी संकल्प करूयात की संपूर्ण वृक्षाचे पूजन करीन,फांद्या न तोडता उलट किमान पाच वडाची रोपे लावून त्याचे जतन ,संवर्धन करीन ,पुढील पिढीला त्याचे महत्त्व समजून सांगीन,
हीच खरी आधुनिक सावित्रीची वटपौर्णिमा असेल ना?
अक्षय्यतृतीया
साडेतीन शुभ मुहूर्तांपैकी अर्धा मुहूर्त मानली जाणारी तिथी म्हणजे अक्षय्यतृतीया. वैशाख शुद्ध तृतीयेस ‘अक्षय्यतृतीया’ म्हणले जाते. ‘आखा-तीज’, ‘आखिदी’, ‘अकिदी’ ही याची बोलीभाषेतील नावे.
चैत्रगौरी आणि खाद्यपरंपरा
चैत्र शुद्ध तृतीया, चैत्रगौरीचे आगमन. चैत्रगौरीसंदर्भात काही महत्त्वाच्या परंपरा चालत आलेल्या दिसतात. त्यामध्ये शास्त्रीय दृष्टिकोन तर दिसतोच पण त्याचबरोबर ऋतूबदलातील आहार नियोजन केल्याचे दिसून येते.
चैत्रगौरी
चैत्र शुद्ध तृतीया, ‘गौरीतीज’. संपूर्ण महाराष्ट्रात विशेषत्वाने ब्राह्मण समाजात यादिवशी चैत्रगौरीची स्थापना केली जाते. चैत्र शुद्ध तृतीया ते वैशाख शुद्ध तृतीया (अक्षयतृतीया) अशी महिनाभर ही चैत्रगौर माहेरी येते असे समजून तिची पूजा केली जाते.
शास्त्रीय नजरेतून गुढीपाडवा
भारतामध्ये कोणताही सण साजरा करताना काही प्रथा परंपरांचे अगत्याने पालन केले जाते. त्यामधील प्रत्येक गोष्टीला प्रतीकात्मक अर्थ आहेत. जेव्हा आपण प्रतीकांच्या मुळाशी जाऊन विचार करतो तेव्हा भारतीयांच्या कल्पनाशक्तीचे कौतुक वाटल्याशिवाय राहत नाही. गुढीपाडव्याच्या निमित्ताने अशाच काही प्रतीकांचा शास्त्रीय दृष्टीने घेतलेला परामर्श!
भारतीय सण
महाकवी कालिदासाने ‘उत्सवप्रियः खलु मनुष्य:’ असे म्हणले आहे. म्हणजेच मनुष्याला उत्सव, सण साजरे करणे अतिशय प्रिय आहे. आनंदाचा एक सहजसुंदर क्षण सण देऊन जातो. प्रत्येक नवीन सण नवी आशा नवा उत्साह देऊन जातो. उत्सवप्रिय भारतामधील सणांचा विचार केला तर कृषीकर्मातील महत्त्वाचे टप्पे आणि ऋतुबदल अशा दोन अंगांनी ते जाताना दिसतात. प्रत्येक सण साजरा करण्यामागे जो काही एक विशिष्ट उद्देश असतो तो त्या सणाच्या माध्यमातून समाजापर्यंत निकोपपणे पोहोचवणे हीच सणांची इतिकर्तव्यता! पूर्ण वाचण्यासाठी वरील ‘भारतीय सण’ या लिंकवर क्लिक करा.
गुढीपाडवा
हिंदू नववर्षाची सुरुवात गुढीपाडव्यापासून होते. चैत्र शुद्ध प्रतिपदा या दिवशी हा सण संपूर्ण महाराष्ट्रात साजरा होतो. ब्रह्मदेवाने सृष्टीचे निर्माण केले तो दिवस म्हणजे गुढीपाडवा असे मानले जाते. पूर्ण वाचण्यासाठी वरील ‘गुढीपाडवा’ या लिंकवर क्लिक करा.